Zwiększanie sprawczości uczniów i uczennic w szkole

,,W otoczeniu jest moc wychowawcza obecna dookoła, a wszyscy – dzieci i nauczyciel – mają w niej swój udział”.
Maria Montessori

Czy uczniowie mogą sami rozwiązywać swoje szkolne problemy?, Czy kilku uczniów może wypracować rozwiązanie klasowego konfliktu?, Czy jedna osoba może poradzić sobie z trudnościami występującymi w lokalnym środowisku?, Czy dzieci mogą wspierać siebie nawzajem w różnych trudnościach?, Czy młodzież może podejmować się interwencji względem swoich rówieśników w kryzysowych sytuacjach?, Czy młodzi ludzie mogą być rzecznikami praw swoich rówieśników w szkole?, Czy dzieci i młodzież mogą współdecydować o życiu szkoły? To tylko kilka wybranych pytań dotykających tematyki sprawczości dzieci i młodzieży oraz ich poczucia wspólnotowości w szkole. W zasadzie odpowiedzi na nie jest tyle, ilu nauczycieli potrafiących wypowiedzieć się na ten temat.
To bardzo dobrze, że ostatnio coraz więcej mówi się o roli i znaczeniu poczucia sprawczości uczniów i uczennic w szkole. Świadomość wpływu, jaki na otaczającą rzeczywistość szkolną powinny posiadać dzieci i młodzież oraz wspólnoty, musi stanowić jeden z ważniejszych komponentów kształtowania pozytywnego klimat szkoły oraz wysokiej kultury organizacyjnej placówki. Młodzi ludzie muszą dostrzegać problemy uzewnętrzniające się w ich wspólnocie oraz w ich najbliższym otoczeniu. Natomiast odpowiedzialni nauczyciele powinni dawać uczniom i uczennicom przestrzeń do konstruktywnego działania. W ten sposób między innymi wzmacniają ich poczucie dobrostanu psychicznego.
Czego potrzebuje dzisiejsza młodzież? Przede wszystkim chce być traktowana „na serio”, czyli poważnie, podmiotowo, z szacunkiem. Młodzi ludzie chcą również, aby w dyskusjach uwzględniano ich głos. Zależy im także na tym, aby byli angażowani w działania społeczne. Współcześni uczniowie są coraz bardziej świadomi swoich praw, równie asertywnie wyrażają swoje potrzeby. Dlatego warto dobrze przemyśleć, jakie działania podejmować w szkole aby wzmocnić poczucie sprawczości dzieci i młodzieży. Należałoby głównie uwzględnić takie obszary jak: działania klasowe i szkolne, budowanie wspólnoty w klasie, budowanie wspólnoty wokół szkoły oraz rolę i zadania samorządu uczniowskiego.
Jak być sprawczym i zdobywać pozytywne doświadczenia we wspólnocie z innymi uczniami i uczennicami? Przykładowe rozwiązania i pomysły: 

• wspólne planowanie i realizowanie projektów edukacyjnych, wychowawczych, profilaktycznych, artystycznych, przyrodniczych i innych, 
• inicjowanie działań w zakresie zachęcania i wspierania do rozwijania aktywności fizycznej i innych,
• organizowanie wycieczek klasowych, szkolnych, w tym rajdy, piesze wędrówki, wyjścia do kina lub teatru i inne,
• projektowanie zdarzeń klasowych, szkolnych oraz we współpracy ze środowiskiem lokalnym, takich jak na przykład, akademie, przedstawienia, konkursy, wolontariat, wystawy prac, przeglądy piosenek, festiwale i inne,
• samodzielne rozwiązywanie konfliktów, problemów, trudnych sytuacji, poprzez interwencje rówieśnicze oraz mediacje rówieśnicze i inne,
• włączanie uczniów i uczennic do współdecydowania w zakresie planowanych i organizowanych w placówce procesów edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych, profilaktycznych i innych
• angażowanie dziec...