Różnice oraz czynniki mające wpływ na obliczanie dotacji, a także niektóre dane statystyczne GUS związane z tematem finansowania opisano w tym artykule. Z opinii wielu badaczy przywództwa edukacyjnego dowiadujemy się, że zarządzanie szkołą, w tym zarządzanie finansami, to proces trudny, wieloaspektowy i wymagający odpowiednich kompetencji – w tym wypadku także z obszaru księgowości i matematyki.
Podstawy prawne, wskaźniki oraz wybrane dane statystyczne GUS
Odpowiedzialność finansową za prowadzenie publicznych placówek oświatowych w Polsce ponoszą JST, a niepublicznych – organy prowadzące. Zdecydowana większość wydatków związanych z ich funkcjonowaniem pokrywana jest z subwencji oświatowej z budżetu państwa, przekazywanej samorządom na określonych warunkach w formie dotacji[1].
POLECAMY
W latach 2003–2021 widoczny był systematyczny wzrost wydatków publicznych i subwencji ogólnej dla oświaty przy stosunkowo stabilnym udziale tych wydatków w PKB[2]. Dla przykładu rozdysponowanie środków finansowych przez samorządy terytorialne na oświatę i wychowanie w szkołach podstawowych w Polsce w 2021 kształtowało się następująco: samorządy gmin 27,7 mld zł; samorządy miast na prawach powiatu 11,5 mld zł; samorządy powiatów 1,3 mld zł; samorządy województw 0,2 mld zł[3]. Na rys. 1. przedstawiono rozdysponowanie subwencji w 2021 r. z podziałem na szkoły podstawowe, przedszkola i licea ogólnokształcące w mld zł.
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2021/2022
Wydatki publiczne na oświatę i wychowanie w 2021 r. wyniosły 96,3 mld zł, co stanowiło 3,7% PKB. Część oświatowa subwencji ogólnej, przekazywana wszystkim placówkom oświatowym za pośrednictwem JST, wyniosła 52,3 mld zł. Ponadto z budżetu państwa przeznaczono dodatkowo 5,0 mld zł na oświatę i wychowanie oraz edukacyjną opiekę wychowawczą. Przykładowo, na funkcjonowanie szkół podstawowych w 2021 z budżetów JST przeznaczono 40,6 mld zł (43,2%)[4].
Dla porównania wcześniej zaprezentowanych danych statystycznych GUS na rys. 2. przedstawiono dane dotyczące liczby placówek oświatowych w Polsce – stan na 30 września 2021.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2021/2022, s. 16.
Nie można zapomnieć o przedszkolach. Wychowanie przedszkolne jest pierwszym etapem kształcenia. Według stanu na 30 września 2021, 90,4% dzieci w wieku 3–6 lat uczestniczyło w różnych formach wychowania przedszkolnego. W roku szkolnym 2021/22 funkcjonowało 22,4 tys. placówek wychowania przedszkolnego, o 76 więcej niż w poprzednim roku szkolnym (13,5 tys. przedszkoli, 7,5 tys. oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, 0,1 tys. zespołów wychowania przedszkolnego, 1,4 tys. punktów przedszkolnych), które objęły wychowaniem przedszkolnym 1,5 mln dzieci, o 48,0 tys. dzieci (o 3,4%) więcej niż rok wcześniej. Większością (68,9%) placówek wychowania przedszkolnego zarządzały publiczne organy prowadzące[5].
Wzory, wskaźniki, obliczenia
Każdy rodzaj placówki oświatowej dotowany jest w określony prawem sposób, na podstawie wzoru matematycznego, który składa się z poszczególnych wskaźników, np. dotyczących wydatków bieżących, liczby dzieci, liczby mieszkańców gminy bądź miasta. Dla zilustrowania obliczania subwencji oświatowej dla JST na rys. 3. w postaci równania przedstawiono wzór jako wskaźnik zwiększający subwencję dla szkoły podstawowej, w której jest realizowany obowiązek sz...
