Zakres funkcjonowania Najwyższej Izby Kontroli
Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. Zasady jej funkcjonowania zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli. Do zadań NIK należy kontrolowanie działalności m.in. państwowych oraz samorządowych jednostek organizacyjnych (w tym działających w formie jednostek budżetowych szkół i przedszkoli) – art. 2 ustawy o NIK. Najwyższa Izba Kontroli ma ponadto prawo kontrolowania działalności innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe albo komunalne (np. NIK przeprowadza kontrole w zakresie przyznawania dotacji dla szkół niepublicznych).
Działania NIK nie są prowadzone w sposób przypadkowy. Zgodnie z art. 6 ustawy o NIK organ ten wykonuje swoje zadania na podstawie rocznego planu pracy. Pracownicy NIK badają aktualne zmiany w przepisach, analizują sytuację w danym obszarze zainteresowań, a następnie, na podstawie tak zdobytej wiedzy, wybierają tematy kontroli. Dla przykładu: w planie pracy na 2020 r. zaplanowane są kontrole w następujących tematach:
- kształcenie w szkołach specjalnych (czy kształcenie w szkołach specjalnych jest realizowane w sposób prawidłowy oraz czy wspiera adaptację uczniów do dorosłego życia) – realizacja kontroli zaplanowana jest na I i II kwartał 2020 r.;
- organizacja pracy nauczycieli w szkołach publicznych (czy organizacja pracy nauczycieli sprzyja właściwej realizacji ich zadań) – realizacja kontroli zaplanowana jest na IV kwartał 2020 r. i I kwartał 2021 r.
Dodatkowo NIK ma możliwość przeprowadzania doraźnych kontroli, szczególnie gdy pojawia się potrzeba szybkiego zbadania problemów dotykających sfer ważnych dla funkcjonowania państwa. Kontrole doraźne mogą poprzedzać przeprowadzenie kontroli planowej na szerszą skalę bądź też mogą mieć charakter skargowy – w sytuacji gdy do NIK napływają liczne skargi i wnioski dotyczące danego problemu (np. kontrole stacji sanitarno-epidemiologicznych w zakresie prawidłowego wykorzystywania środków przeznaczonych do walki z tzw. dopalaczami). Szczegółowy program kontroli zatwierdza prezes lub wiceprezes NIK (art. 28a ust. 1 ustawy o NIK).
Rozpoczęcie postępowania kontrolnego
Postępowanie kontrolne, podobnie jak zasady funkcjonowania NIK, zostało uregulowane w ustawie o NIK. Celem kontroli jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności kontrolowanej jednostki, rzetelne udokumentowanie tej działalności, a także przeprowadzenie oceny kontrolowanej działalności (art. 28 ustawy o NIK). Aby usprawnić przeprowadzenie bądź przygotowanie postępowania kontrolnego, przepisy nakładają na kierownika jednostki kontrolowanej (dyrektora danej szkoły lub przedszkola) szereg obowiązków (art. 29 ustawy o NIK). Mają oni przede wszystkim obowiązek niezwłocznego przedłożenia, na żądanie NIK, wszelk...
