Zapewnienie realnej opieki w czasie przerw międzylekcyjnych to obowiązek szkoły, którego realizacja bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo uczniów i odpowiedzialność prawną dyrektora oraz nauczycieli. Poniżej przedstawiono najważniejsze zagadnienia związane z organizacją i odpowiedzialnością prawną związaną z dyżurami nauczycielskimi.
Autor: Marcin Majchrzak
Radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Specjalizuje się w tematyce prawa oświatowego oraz prawa pracy
Trwają prace legislacyjne nad projektem nowelizacji ustawy Prawo oświatowe, której celem ma być uporządkowanie systemu praw i obowiązków uczniowskich. Miałoby to nastąpić przez zebranie ich w katalogi, wraz z doszczegółowieniem niektórych z nich oraz określeniem ustawowego trybu karania uczniów, jak również przez utworzenie systemu ochrony praw uczniowskich. Planowany termin wejścia w życie zmian został ustalony na 1 stycznia 2026 r.
Początek września to tradycyjnie czas zmian w prawie oświatowym. Nie inaczej będzie w tym roku, warto zatem już teraz zapoznać się z tymi zmianami, które weszły w życie 1 września 2025 roku.
Jeszcze w maju 2025 roku opublikowano podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2025/2026. Ze względu na szczególną rolę tego dokumentu, stanowiącego istotne narzędzie koordynowania działań w zakresie polityki oświatowej państwa w danym roku szkolnym, wszystkie jednostki systemu oświaty powinny zapoznać się z jego treścią i uwzględnić zawarte w nim wytyczne podczas planowania pracy na kolejny rok szkolny.
Udział uczniów w organizowanych przez szkołę wycieczkach, rajdach i zielonych szkołach wiąże się z ryzykiem doznania przez nich kontuzji. Aby je zminimalizować, ustawodawca wprowadził szereg regulacji prawnych nakładających na szkoły obowiązek zapewnienia maksymalnego poziomu bezpieczeństwa podczas takich wyjazdów. Niestety, przepisy te są rozproszone w różnych aktach prawnych, co może prowadzić do ich niewłaściwego stosowania lub braku ich znajomości. W konsekwencji szkoła oraz jej organ prowadzący, które nie zapewnią uczniom odpowiednich warunków bezpieczeństwa, mogą ponosić odpowiedzialność za ewentualne szkody poniesione przez uczestników wyjazdu.
Niebawem w jednostkach oświatowych zacznie się czas tzw. ruchu kadrowego, podczas którego podejmowane będą decyzje dotyczące m.in. ewentualnych redukcji etatów wśród pracowników pedagogicznych. Zwolnienie pracownika stanowi ostateczność, jednak w wielu przypadkach istnieje możliwość skorzystania z innych rozwiązań prawnych pozwalających na zachowanie zatrudnienia, choćby w ograniczonym zakresie.
Aktualnie obowiązujące przepisy nakładają na wybrane placówki oświatowe obowiązek zatrudniania nauczycieli specjalistów w określonym wymiarze godzin. Zmiana ta stanowi odpowiedź na pojawiające się coraz częściej sygnały o pogarszającej się kondycji psychofizycznej uczniów i związanymi z tym problemami.
Na szkołach i przedszkolach, zarówno tych publicznych, jak i niepublicznych, ciąży obecnie obowiązek udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W jakim zakresie pomoc ta powinna być udzielana, a także w jakim trybie powinno to następować?
Pracujący w niepublicznych placówkach oświaty nauczyciele, analogicznie
jak inni pracownicy, obowiązani są do poddawania się różnego rodzaju badaniom. Dzięki nim możliwe jest wskazanie czy dany nauczyciel spełnia wymogi dotyczące warunków zdrowotnych, koniecznych do wykonywania zawodu. Jak przeprowadzane są takie badania i co zrobić w sytuacji,
gdy nauczyciel okaże się niezdolny do pracy?
Przepisy prawa pozwalają na nawiązanie współpracy pomiędzy szkołą a wolontariuszami. Jakie powinny być zasady tego typu współpracy, a także w jakim zakresie wolontariusz może wspierać szkołę?
Konieczność zapewnienia uczniom bezpieczeństwa podkreślana jest w wielu przepisach prawa oświatowego. Ich realne wdrożenie może niekiedy okazać się problematyczne, warto zatem co jakiś czas dokonywać kontroli w zakresie przestrzegania przez szkołę procedur i podejmowanych działań mających na celu zapewnienie uczniom bezpiecznych warunków nauki i pobytu w szkole.
Niepubliczne jednostki oświaty zobowiązane są do zatrudniania nauczycieli posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli publicznych jednostek. Ponieważ posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji zawodowych stanowi przedmiot zainteresowania organów nadzoru pedagogicznego, sprawujących nadzór nad niepublicznymi jednostkami oświaty, warto upewnić się, że nie popełniono w tym zakresie żadnego naruszenia. Problem ten jest szczególnie istotny, jeżeli weźmie się pod uwagę niedawną zmianę przepisów.