Ogólne zasady ustalania kwot i stawek dotacji
Od początku 2018 r. regulacje odnoszące się do zasad udzielania dotacji zawarte są w przepisach ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych. Z tym dniem zastąpiła ona poprzednio obowiązujące, odpowiednie przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Warto też pamiętać, że już w 2017 r. ustawa o systemie oświaty wprowadziła zasadnicze zmiany i w zasadzie podobne przepisy, jakie znalazły się następnie w ustawie o finansowaniu zadań oświatowych, zatem przejście pomiędzy reżimami obu ustaw nastąpiło dosyć płynnie.
Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych reguluje zarówno dotacje dla szkół, przedszkoli i placówek niepublicznych, jak i publicznych, prowadzonych przez osoby inne niż jednostki samorządu terytorialnego, ale odnosi się też do placówek samorządowych.
Dotacje, co do zasady, wypłacane są przez jednostki samorządowe tego szczebla, który ustawowo ma nałożone zadania prowadzenia określonych typów szkół, przedszkoli albo placówek. Dla przedszkoli, w tym integracyjnych i specjalnych, szkół podstawowych, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz oddziałami przedszkolnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych oraz szkół podstawowych artystycznych, dotacje wypłacane są z budżetu gminy. Natomiast niepubliczne szkoły podstawowe specjalne oraz szkoły ponadpodstawowe, w tym integracyjne i z oddziałami integracyjnymi, a także szkoły dla dorosłych otrzymują dotacje z budżetu powiatu. Placówki niepubliczne, o których mowa w art. 2 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowego, czyli m.in. młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży oraz placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania również otrzymują dotacje wypłacane przez powiat.
Wszystkie wyżej wymienione jednostki systemu oświaty mają, na podstawie ustawy, zagwarantowane prawo do otrzymywania dotacji. Z kolei placówki publiczne i niepubliczne, o których mowa w art. 2 pkt 3–6 i 10 ustawy Prawo oświatowe, mogą otrzymywać dotacje z budżetu powiatu. Oznacza to, że dla tych placówek dotacja może być udzielana, ale zależy to od decyzji właściwych organów, czyli rady powiatu.
Ogólnie można wyróżnić dwie podstawowe metody finansowania niepublicznej oświaty poprzez dotacje udzielane z budżetów samorządów:
1. Pierwsza jest oparta na stawkach subwencji oświatowej, czyli części oświatowej subwencji ogólnej, przekazywanej z budżetu państwa dla samorządów terytorialnych. Ta subwencja „konkretyzuje” się w postaci
tzw. metryczek sporządzanych dla każdej gminy i powiatu zgodnie z corocznie wydawanym przez ministra edukacji narodowej rozporządzeniem w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Wydawane jest ono zwykle pod sam koniec grudnia, co wiąże się z uchwaleniem budżetu państwa. Rozporządzenie, a następnie metryczka subwencji oświatowej określa przede wszystkim podstawowy wskaźnik, czyli finansowy standard A, wskazujący kwotę podstawową na każdego ucznia, oraz wagi przeliczeniowe. Dzięki tym wskaźnikom samorządy otrzymują odpowiednie kwoty subwencji na uczniów różnych typów szkół i placówek, a następnie przekazują je tym szkołom zgodnie z liczbą uczniów. Oczywiście same metryczki nie trafiają do gmin i powiatów od razu na początku roku, czasem mija kilka miesięcy, ale z dużym przybliżeniem placówki mogą z początkiem roku ustalić, jakimi kwotami pochodzącymi z dotacji będą mogły się finansować w najbliższym roku.
2. Druga metoda ustalania i udzielania dotacji polega na oparciu się na kosztach ponoszonych na prowadzenie własnych placówek przez samorządy, czyli zaplanowanych w budżecie wydatkach bieżących i przychodach. Dotyczy to przede wszystkim dotacji udzielanych przedszkolom niepublicznym i publicznym, które nie są prowadzone przez samorządy, a także przedszkolom konkursowym (zwanym także złotówkowymi). W ten sposób ustalana jest tzw. podstawowa kwota dotacji (PKD), która przez cały rok, lecz po aktualizacji, służyć będzie do określania miesięcznych stawek na jednego ucznia. W tej metodzie ustalania stawki dotacji występuje już znacząca doza niepewności finansowej. Przede wszystkim placówki poznają stawki dotacji po rozpoczęciu roku budżetowego, w zasadzie dopiero w momencie ogłoszenia, a często nawet otrzymania pierwszego przelewu, gdyż samorządy dość powszechnie spóźniają się z ogłaszaniem ustalonych kwot dotacji lub w ogóle nie dokonują ich formalnego ogłoszenia.
Jak konkretnie ustalane są kwoty dotacji dla poszczególnych placówek?
Ustawa kompleksowo reguluje metody obliczania stawek dotacji. Jest to szczególnie ważne w przypadku dotacji obliczanych na podstawie wydatków danej JST na prowadzenie swoich placówek.
Na początek art. 9 ustawy o finansowaniu zadań oświaty definiuje pojęcie wydatków bieżących, które było używane także w poprzedniej ustawie. Przepis ten zawiera pełną definicję wydatków...
